Pojava i postojanje Jevrejske zajednice u Bosni i Hercegovini vezana je; istovremeno; uz pitanje opstanka njenih pripadnika u ranijoj; višestoljernoj domovini na Pirinejskom poluostrvu. Dotadašnji život Jevreja na prostoru ekonomski i kulturno razvijenog Endelu sa pripada najsjajnijim stranicama cjelokupne svjetske i jevrejske prošlosti. U zajedništvu sa arapskom kulturom i civilizacijom, razvijao se i jevrejski kultumi i duhovni život, a Jevreji su djelovali kao vrsni ljekari; filolozi; teolozi .....